Zaćma jądrowa – czym jest i na czym polega leczenie?

Zaćma jądrowa to choroba narządu wzroku, która rozwija się przede wszystkim u osób starszych. Stanowi istotny problem zdrowotny, wpływając negatywnie na jakość życia i codzienne funkcjonowanie. Regularne badania okulistyczne są kluczowe dla wczesnego wykrycia zaćmy i wdrożenia skutecznego leczenia, które pozwoli przywrócić ostre i wyraźne widzenie oraz uniknąć poważnych powikłań.

Czym jest zaćma jądrowa?

Zaćma jądrowa to jedna z najczęstszych postaci zaćmy, czyli wrodzonej lub degeneracyjnej choroby oczu występującej głównie u osób starszych. Schorzenie rozwija się stopniowo – soczewka w centralnej części (jądrze) staje się mętna i traci swoją elastyczność. Należy pamiętać, że nieleczona zaćma może prowadzić do utraty wzroku, dlatego w przypadku pojawienia się niepokojących objawów należy jak najszybciej udać się do specjalisty. Choć jej występowanie zazwyczaj jest uwarunkowane wiekiem, niekiedy na skutek różnego rodzaju czynników może rozwinąć się także u osób młodych.

Konsekwencją rozwoju zaćmy jądrowej jest stwardnienie jądra soczewki oraz zmiana jego  zabarwienia początkowo na żółte, a wraz z postępem choroby na brązowe lub ciemnobrunatne. Następuje istotny spadek ostrości widzenia, ponieważ mniej promieni świetlnych dociera do oka.

Objawy zaćmy jądrowej

Objawy wskazujące na rozwój zaćmy jądrowej mogą się różnić się w zależności od pacjenta, jednak do głównych symptomów choroby zalicza się:

• upośledzenie ostrości wzroku, zamglony i niewyraźny obraz,
• podwójne widzenie,
• pogorszenie się widzenia w dal,
• trudności z wykonywaniem codziennych czynności – z czytaniem, prowadzeniem samochodu, oglądaniem telewizji,
• problemy z widzeniem przy bardzo jasnym oświetleniu,
• efekt halo wokół źródeł światła,
• zmiana percepcji kolorów i kontrastów, zazwyczaj bardziej stłumione barwy.

Zaćma jądrowa postępuje powoli, a jej objawy mogą się stopniowo nasilać wraz z rozwojem choroby, dlatego pacjent, który zauważy u siebie niepokojące oznaki i pogorszenie się wzroku powinien jak najszybciej udać się do okulisty i wykonać badania w tym kierunku. Co ciekawe, w początkowym stadium rozwoju zaćma jądrowa prowadzi do pozornej poprawy widzenia z małej odległości, jednak z czasem objawy ulegają nasileniu.

Czynniki ryzyka zaćmy jądrowej

Chociaż zaćma jądrowa to choroba związana z wiekiem, uznaje się, że istnieje wiele innych czynników ryzyka jej rozwoju, w tym:

• predyspozycje genetyczne,
• palenie tytoniu,
• zwiększona ekspozycja na promieniowanie UV,
• stosowanie leków sterydowych,
• skutek zapalenia rogówki lub twardówki,
• choroby metaboliczne, na przykład cukrzyca,
• uraz gałki ocznej,
• guz wewnątrzgałkowy.

Zaćma jądrowa – diagnostyka

Diagnostyka zaćmy jądrowej rozpoczyna się od przeprowadzenia wywiadu – okulista pyta pacjenta o objawy, problemy z widzeniem, historię medyczną oraz ewentualne predyspozycje genetyczne. Kolejnym etapem jest badanie wzroku, w tym ocena ostrości widzenia,  pomiar refrakcji czy badanie pola widzenia, które pozwalają na postawienie diagnozy i rozpoznanie zaćmy oraz jej rodzaju. Przebieg zaćmy jądrowej zwykle rozpoczyna się od stwardnienia jądrowego uznawanego za normalne stwardnienie i żółknięcie soczewki charakterystyczne dla procesu starzenia się organizmu. Kiedy jednak stwardnienie jądrowe postępuje, a soczewka staje się bardziej twarda i mętna, klasyfikuje się ją jako zaćmę jądrową.

Lekarze mogą określić stopień zaawansowania zaćmy jądrowej w zależności od koloru i stopnia zmętnienia.

Stopień 1 – łagodny, początek choroby,

Stopień 2 – umiarkowany,

Stopień 3 – wyraźny,

Stopień 4 – ciężki – soczewka jest całkowicie brązowa i zmętniała.

Zaćma postępuje powoli, dlatego jej rozwój może trwać nawet kilka lat.

Na wczesne wykrycie zaćmy i postawienie trafnej diagnozy pozwala badanie w biomikroskopie – lampie szczelinowej – po uprzedniej aplikacji kropli rozszerzających źrenice. Metoda polega na wpuszczeniu wiązki światła przechodzącego przez soczewkę do oka pacjenta, w celu oceny soczewki, ciała szklistego i dna oka.

Zaćma jądrowa – leczenie

Wraz z wiekiem i postępem choroby soczewka oka staje się coraz bardziej mętna, istotnie utrudniając codzienne funkcjonowanie, a powstałe zmiany są nieodwracalne. Jak dotąd, jedną skuteczną formą leczenia zaćmy jądrowej jest operacja i wymiana zmętniałej soczewki na sztuczną soczewkę wewnątrzgałkową. Dzięki rozwiniętej technologii operacja zaćmy jądrowej jest obecnie bardzo bezpieczną procedurą z niewielkim ryzykiem wystąpienia powikłań i nie wymaga pozostania pacjenta w szpitalu. Operacja zaćmy jest jednym z najczęściej przeprowadzanych zabiegów chirurgicznych, który cechuje wysoka skuteczność i niemal natychmiastowa poprawa jakości życia pacjenta.

Niekiedy u pacjentów występują inne choroby oczu lub ograniczenia związane ze stanem zdrowia, w związku z niczym operacja usunięcia zaćmy stanowi przeciwwskazanie. Wówczas lekarz może zalecić inne metody mające na celu poprawę widzenia, na przykład okulary korekcyjne, które jednak nie wykazują tak istotnej skuteczności.

Nieleczona zaćma jądrowa – czym grozi?

Nieleczona zaćma jądrowa może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia oczu i jakości życia pacjenta. Zaćma jądrowa prowadzi do stopniowego, ale stałego pogorszenia wzroku. Początkowo objawy mogą być niezauważalne, ale z czasem widzenie staje się coraz bardziej zamazane. Osoby cierpiące na zaćmę jądrową często doświadczają trudności z wykonywaniem codziennych czynności, takich jak czytanie, prowadzenie pojazdów czy rozpoznawanie twarzy. Zaćma jądrowa może powodować, że widziane kolory stają się mniej intensywne lub żółtawe. To zmienia sposób, w jaki pacjenci postrzegają świat, co może być szczególnie frustrujące dla osób pracujących w zawodach wymagających precyzyjnego rozróżniania kolorów, jak artyści czy projektanci. Zmniejszenie ostrości wzroku i zaburzenia percepcji głębi mogą zwiększać ryzyko upadków i innych wypadków, zwłaszcza wśród osób starszych. Problemy z widzeniem mogą prowadzić do niezdolności do samodzielnego poruszania się, co znacząco wpływa na niezależność i jakość życia.

W zaawansowanych przypadkach nieleczona zaćma jądrowa może prowadzić do znaczącej lub całkowitej utraty wzroku. Chociaż zaćma sama w sobie nie powoduje całkowitej ślepoty, bardzo zaawansowane zmętnienie soczewki może ograniczyć widzenie do minimum, uniemożliwiając efektywne funkcjonowanie. Zaćma i wynikające z niej pogorszenie wzroku mogą mieć także negatywne skutki psychologiczne, w tym depresję i poczucie izolacji społecznej, szczególnie u osób starszych, które są najbardziej narażone na tę chorobę.

Nieleczona zaćma jądrowa może prowadzić do poważnych, długotrwałych problemów ze wzrokiem, a w skrajnych przypadkach nawet do znaczącej utraty wzroku. Regularne badania okulistyczne są kluczowe dla wczesnego wykrywania i leczenia zaćmy, co może pomóc zachować zdrowie oczu i jakość życia. Chirurgiczne usunięcie zaćmy jest obecnie standardowym i skutecznym zabiegiem, który przywraca ostrość wzroku u większości pacjentów.

Zabieg usunięcia zaćmy jądrowej

Leczenie zaćmy jądrowej zazwyczaj obejmuje usunięcie mętnej soczewki podczas zabiegu fakoemulsyfikacji. Procedura polega na rozdrobnieniu zmętniałej soczewki ultradźwiękami i jej usunięciu, a następnie wprowadzeniu sztucznej soczewki wewnątrzgałkowej. Operacja zaćmy jądrowej jest zwykle przeprowadzana przy użyciu kropli znieczulających, a większość pacjentów może opuścić szpital jeszcze tego samego dnia. Zabieg jest bezbolesny i stosunkowo krótki, zwykle nie wiąże się z wystąpieniem żadnych powikłań. Jedyne możliwe skutki uboczne obejmują nadwrażliwość lub łzawienie pojawiające się zaraz po operacji, jednak ustępują one samoistnie po kilku godzinach. Po operacji konieczne jest stosowanie kropli do oczu w celu przyspieszenia procesu gojenia się, zmniejszenia ciśnienia wewnątrz gałki ocznej oraz zapobiegania infekcji. Pacjenci powinni także bezwzględnie przestrzegać zaleceń lekarza, co pozwoli im na bezproblemową rekonwalescencję oraz szybką poprawę widzenia.

Czy zaćma jądrowa to poważna choroba?

Zaćma jądrowa, mimo że nie zagraża bezpośrednio życiu, jest stanem, który może istotnie wpływać na codzienne funkcjonowanie i jakość życia. Pacjenci z zaćmą jądrową często zauważają, że ich zdolność do wykonywania codziennych zadań, takich jak czytanie, pisania, prowadzenia samochodu, czy rozpoznawania twarzy, jest znacznie ograniczona. Takie utrudnienia mogą prowadzić do frustracji i obniżenia samooceny, szczególnie jeśli wpłyną na pracę zawodową lub społeczne interakcje. Wraz ze spadkiem jakości widzenia, wiele osób doświadcza negatywnych emocji, takich jak smutek czy lęk przed całkowitą utratą wzroku. Niektórzy pacjenci mogą nawet rozwijać objawy depresyjne związane z ograniczeniem ich dotychczasowej aktywności i poczuciem utraty niezależności.

Chociaż zaćma jądrowa jest chorobą postępującą, jej rozwój można skutecznie zatrzymać dzięki operacji, która przywraca nie tylko ostrość wzroku, ale i ogólną jakość życia. Wczesne wykrycie i leczenie zaćmy są kluczowe, by zapobiegać jej negatywnym konsekwencjom. Odpowiednie leczenie zaćmy jądrowej może nie tylko zapewnić pacjentowi lepsze widzenie, ale także pomóc w utrzymaniu aktywności zawodowej i społecznej.