Kiedy operować drugie oko po zaćmie?

Operacja zaćmy na drugim oku powinna być zaplanowana indywidualnie, z uwzględnieniem gojenia pierwszego oka, stopnia zaawansowania choroby w drugim oraz stanu ogólnego pacjenta. W Polsce wykonuje się rocznie ponad 320 tys. takich zabiegów, choć potrzeby populacyjne sięgają 400 tys., co podkreśla znaczenie terminowego leczenia obu oczu.​ Kiedy operować drugie oko po zaćmie?

Kiedy najwcześniej można operować drugie oko?

Standardowy minimalny odstęp między operacjami zaćmy wynosi 1-2 tygodnie po zabiegu na pierwszym oku, co umożliwia wstępną ocenę gojenia rogówki, stabilizacji soczewki i braku wczesnych powikłań jak stan zapalny czy wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego. Wytyczne Stowarzyszenia Chirurgów Okulistów Polskich (SCO POL) zalecają co najmniej 7-14 dni, by zminimalizować ryzyko bilateralnego zapalenia wnętrza gałki ocznej, które występuje w 0,03-0,2% przypadków.​

W klinikach prywatnych i niektórych publicznych placówkach odstęp skraca się do 7-10 dni przy braku przeciwwskazań, co potwierdzają badania EBM pokazujące brak istotnego wzrostu powikłań śródoperacyjnych przy takim harmonogramie. Decyzję podejmuje chirurg po kontroli w 7. dobie, oceniając ostrość widzenia, biomikroskopię przedniego odcinka i OCT plamki.​

Jednoczesna operacja obu oczu (w jednym dniu) jest dopuszczalna w wyjątkowych sytuacjach klinicznych (np. obustronna dojrzała zaćma z ryzykiem jaskry), ale zwiększa ryzyko powikłań o 2-3 razy i nie jest standardem w Polsce.​

Jakie czynniki decydują o terminie operacji?

O terminie operacji drugiego oka decyduje kilka grup czynników, które lekarz zawsze ocenia łącznie, a nie w oderwaniu od siebie. Najpierw brany jest pod uwagę stan widzenia i realny komfort życia pacjenta: istotne jest, jak bardzo nieoperowane jeszcze oko utrudnia codzienne funkcjonowanie, czy pojawiają się problemy z czytaniem, prowadzeniem samochodu, poruszaniem się po zmroku, a także czy różnica ostrości widzenia między oczami powoduje bóle głowy i silne zmęczenie wzroku. Im większa różnowzroczność i im bardziej pacjent odczuwa zaburzenia widzenia obuocznego (np. trudności z oceną odległości, schodzeniem po schodach), tym większa skłonność, by drugi zabieg zaplanować wcześniej.​

Kolejny ważny element to przebieg gojenia pierwszego oka. Nawet jeśli ogólne wytyczne dopuszczają określony minimalny odstęp, w praktyce lekarz najpierw ocenia, czy w operowanym wcześniej oku nie utrzymuje się stan zapalny, czy ciśnienie wewnątrzgałkowe jest stabilne, czy nie ma obrzęku rogówki lub plamki oraz czy uzyskana ostrość widzenia jest zgodna z oczekiwaniami. Jeśli cokolwiek budzi wątpliwości – np. gojenie jest wolniejsze, pojawia się przedłużone „zamglenie” lub wahania ciśnienia – termin kolejnej operacji zwykle się odsuwa, aby nie narażać pacjenta na skumulowane ryzyko w obu oczach jednocześnie.​

Istotną rolę odgrywa także ogólny stan zdrowia i choroby współistniejące. U pacjentów z cukrzycą i retinopatią, niekontrolowanym nadciśnieniem, chorobami serca, płuc czy przy stosowaniu leków immunosupresyjnych ryzyko powikłań i wolniejszego gojenia jest większe, dlatego przerwa między operacjami bywa wydłużana względem osób ogólnie zdrowych. W praktyce oznacza to, że u jednego pacjenta dwa zabiegi mogą być zaplanowane w krótkim odstępie, a u innego – o podobnym wieku, ale z obciążeniami internistycznymi – konieczny będzie bezpieczniejszy, dłuższy interwał.​

Coraz częściej o harmonogramie decyduje też rodzaj wszczepianych soczewek i przyjęta strategia refrakcyjna. Jeśli celem jest nie tylko usunięcie zaćmy, ale także maksymalne uniezależnienie od okularów (np. soczewki EDoF, wieloogniskowe, toryczne), lekarz zwykle chce najpierw zobaczyć pełną stabilizację refrakcji i subiektywne odczucia pacjenta po pierwszym zabiegu. Dopiero na tej podstawie precyzyjnie planuje parametry soczewki w drugim oku oraz moment kolejnej operacji, aby uniknąć niekorzystnej asymetrii i dobrać korekcję jak najlepiej do potrzeb wzrokowych pacjenta.​

Ostatecznie nie można pominąć uwarunkowań organizacyjnych i preferencji samego pacjenta: dostępności terminów w danej placówce, możliwości dojazdu, wsparcia rodziny czy konieczności pogodzenia planu leczenia z pracą zawodową. Dlatego nawet przy tych samych ogólnych wytycznych dwie osoby z zaćmą obustronną mogą mieć operacje zaplanowane w zupełnie różnych odstępach czasu – decyzja jest zawsze wynikiem połączenia obiektywnych wyników badań, bezpieczeństwa medycznego i indywidualnych potrzeb pacjenta.​

Czy dłuższy interwał zwiększa ryzyko?

Dłuższy niż zalecany odstęp między operacjami zaćmy sprzyja utrzymywaniu się znacznej różnicy ostrości widzenia między oczami, co prowadzi do przewlekłego przeciążenia układu akomodacyjno‑konwergencyjnego, bólów głowy, uczucia zmęczenia wzrokowego oraz pogorszenia jakości życia, opisywanego w badaniach z użyciem kwestionariusza VFQ‑25.

U części pacjentów może to przyspieszać ujawnienie zaburzeń widzenia obuocznego i zwiększać ryzyko upadków, zwłaszcza u osób starszych, które polegają na dobrej ocenie odległości podczas chodzenia. Dodatkowo, pozostawienie zaawansowanej zaćmy w drugim oku na dłuższy czas wiąże się z dalszą progresją zmętnienia soczewki i niekorzystnymi zmianami w przednim odcinku oka, co może utrudniać zabieg oraz sprzyjać zaburzeniom ciśnienia wewnątrzgałkowego. Z tego powodu wielu ekspertów podkreśla, że choć dokładny termin drugiej operacji powinien być ustalany indywidualnie, zbyt długie odwlekanie leczenia drugiego oka jest niekorzystne zarówno dla bezpieczeństwa, jak i komfortu funkcjonowania pacjenta.