Powtórna operacja zaćmy – na czym polega i kiedy jest konieczna?

Operacja zaćmy polega na usunięciu naturalnej soczewki i wszczepieniu w jej miejsce sztucznej soczewki wewnątrzgałkowej, która nie ulega degeneracji. Powtórna operacja zaćmy jest więc konieczna wówczas, gdy zmętnieniu ulegnie nie sama soczewka, ale tylna torebka, w której została osadzona. Zmiany te występują u około 20–30 proc. pacjentów poddawanych zabiegowi fakoemulsyfikacji. Najczęściej są one konsekwencją nieprzestrzegania zaleceń po zabiegu i negatywnego wpływu chorób towarzyszących.

Czym jest zaćma wtórna?

Leczenie zaćmy polega na usunięciu naturalnej soczewki, która uległa zmętnieniu i wszczepieniu w jej miejsce sztucznej soczewki wewnątrzgałkowej. Najczęściej operację wykonuje się metodą fakoemulsyfikacji, wykorzystującej ultradźwięki.

Jednak bez względu na metodę usunięcia katarakty nawrót choroby pierwotnej nie jest możliwy. Czym więc jest zaćma wtórna? Są to zmiany, które lekarz zaobserwować może w tylnej torebce soczewki. Może ona zgrubieć i zmętnieć, co wywołuje objawy podobne do katarakty:

• pogorszenie widzenia (zarówno do dali, jak i bliży),
• zamglone widzenie (wrażenie patrzenia na świat przez brudną szybę),
• trudność w rozróżnianiu kolorów, kształtów i konturów,
• podwójne widzenie.

Powtórna operacja zaćmy jest konieczna u około 20–30 proc. pacjentów, u których wykonany został zabieg usuwania katarakty metodą fakoemulsyfikacji. Jednak u zaledwie 1–2 proc. z nich zaćma wtórna jest spowodowana błędem podczas zabiegu. Znacznie częściej jest to natomiast konsekwencja nieprzestrzegania zaleceń medycznych w okresie rekonwalescencji – dochodzi do urazów oka i rozwoju stanów zapalnych. Wówczas zaćma wtórna zaczyna się rozwijać już po kilku tygodniach od wykonania fakoemulsyfikacji.

Do zmętnienie tylnej torebki soczewki może dojść też w nieco późniejszym czasie (nawet kilka lat po operacji zaćmy). Wówczas powodem mogą być choroby towarzyszące, do których zaliczyć należy:

• cukrzycę,
• atopowe zapalenie skóry (AZS),
• niedoczynność przytarczyc,
• krótkowzroczność powyżej 8 dioptrii,
• guzy wewnątrzgałkowe,
• dziedziczone dystrofie siatkówki oka,
• ostry atak jaskry.

Jak przebiega powtórna operacja zaćmy?

Powtórna operacja zaćmy nie wymaga wykonania fakoemulsyfikacji. Zaćma wtórna nie wiąże się bowiem ze zmętnieniem wszczepionej sztucznej soczewki wewnątrzgałkowej. 

Jak więc można poprawić widzenie pacjenta, który poddał się już zabiegowi usunięcia katarakty?

Służy temu bezbolesna i bezpieczna metoda kapsulotomii tylnej, którą wykonuje się obecnie przy użyciu nie metod chirurgicznych, ale wykorzystując laser Nd-YAG (neodymowo-yagowy).

Przed zabiegiem lekarz sprawdza ciśnienie wewnątrzgałkowe w oku pacjenta, aby zakwalifikować go do wykonania kapsulotomii tylnej. Następnie stosuje krople rozszerzające źrenice oraz miejscowo znieczulające.

Pacjent zostaje posadzony przed urządzeniem z lampą szczelinową, zapewniającym stabilne podparcie dla głowy. Powieki również zostają unieruchomione, aby zapobiec mimowolnemu mruganiu. Dopiero wówczas możliwe jest skierowanie wiązki lasera na tylną torebkę soczewki i wykonanie w niej niewielkiego otworu. Dzięki temu do oka będzie mogła docierać odpowiednia ilość światła.

Poprawa widzenia następuje natychmiast, jednak pełną ostrość wzroku pacjent zyskuje dopiero po tym, jak zastosowane przed zabiegiem krople znieczulające i rozszerzające źrenice przestaną działać.

Choć opis przebiegu kapsulotomii tylnej może niepokoić, to w rzeczywistości jest to zabieg wyjątkowo bezpieczny i krótki. Powikłania zdarzają się niezwykle rzadko, a wykonanie otworu w tylnej torebce zajmuje nie więcej niż kilkanaście sekund. Najwięcej czasu trwa więc przygotowania do powtórnej operacji zaćmy, a nie samo jej wykonanie. 

Po upływie 30 minut od zabiegu lekarz ponownie sprawdza ciśnienie wewnątrzgałkowe w oku pacjenta i jeśli nie stwierdzi nieprawidłowości – możliwe jest opuszczenie kliniki. Należy przy tym pamiętać o stosowaniu kropli przeciwzapalnych przez kilka dni.

Powtórna operacja zaćmy – jak uniknąć?

Zaćma wtórna może mieć różne przyczyny. Jeśli jest konsekwencją negatywnego wpływu chorób towarzyszących, wówczas można zmniejszyć ryzyko jej wystąpienia przez podjęcie leczenia tych zaburzeń (cukrzycy, atopowego zapalenia skóry, czy niedoczynności przytarczyc).

Niezwykle istotne jest przestrzegania zaleceń po operacji zaćmy metodą fakoemulsyfikacji. Pozwala to uniknąć drobnych urazów, które mogą doprowadzić do rozwoju stanów zapalnych. Kluczowe jest unikanie pocierania oka i powiek oraz stosowanie kropli przyspieszających gojenie, które zawierają: antybiotyk, niesteroidowy lek przeciwzapalny i steryd. W okresie rekonwalescencji należy wstrzymać się od nadmiernego wysiłku fizycznego oraz stosować okulary przeciwsłoneczne.

Choć samo przestrzeganie zaleceń po usunięciu katarakty nie daje gwarancji, że tylna torebka nie ulegnie zgrubieniu i zmętnieniu, to ogranicza takie ryzyko. Jeśli jednak zmiany te wystąpią, konieczna jest powtórna operacja zaćmy. Zaniechanie leczenia może bowiem doprowadzić do całkowitej utraty wzroku.

W klinice okulistycznej PROVISUS lekarze sporadycznie diagnozują wystąpienie zaćmy wtórnej u leczonych pacjentów. Wynika to nie tylko z bardzo precyzyjnego przedstawiania pacjentom zaleceń, jakich powinni przestrzegać przez cały okres rekonwalescencji. To także wynik odpowiedniego przygotowania chorych do zabiegu i wysokiej precyzji operacji wykonywanych metodą fakoemulsyfikacji.

Źródła

1. D. Szumny, P. Krzyżanowska-Berkowska, Co farmaceuta powinien wiedzieć o zaćmie, „Farmacja Polska” 2010, nr 66 (1), s. 48–54.
2. E. Kostuś, M. Misiuk-Hojło, M. Turska, Lasery neodymowe w chirurgii okulistycznej – przegląd, „Acta Bio-Optica et Informatica Medica” 2004, vol. 10, s. 137–144.