Zaćma posterydowa

Zaćma posterydowa to zaćma nabyta związana z długotrwałym przyjmowaniem leków sterydowych. Sterydy to potoczna nazwa określająca steroidy – silne leki przepisywane na receptę, które obecnie stanowią standardową terapię w przypadku wielu chorób związanych w przewlekłym stanem zapalnym, takich jak astma, zapalenie stawów czy atopowe zapalenie skóry. Wykazują one wielokierunkowe działanie i często przynoszą znaczne korzyści zdrowotne, jednak ich stosowanie często negatywnie oddziaływuje na różne narządy, w tym narząd wzroku. Ich przyjmowanie może bowiem podnosić ciśnienie wewnątrzgałkowe, a w konsekwencji powodować jaskrę, a także stanowić przyczynę rozwoju zaćmy nabytej – tzw. zaćmy posterydowej. Niemniej wdrożenie działań profilaktycznych, odpowiedni dobór dawek leków oraz postępowanie zgodnie z zaleceniami lekarza mogą zmniejszyć ryzyko rozwoju niekorzystnych zmian w obrębie oczu. Zaćma posterydowa – dowiedz się więcej o tym rodzaju zaćmy.

Rodzaje zaćmy

Główną klasyfikację zaćmy stanowi podział na zaćmę wrodzoną i nabytą. Na rozwój zaćmy wrodzonej mają wpływ przede wszystkim uwarunkowania genetyczne, natomiast na kataraktę nabytą oddziałują różnego rodzaju czynniki, takie jak wiek, choroby, urazy czy przyjmowane leki. W zależności od przyczyny, objawy i przebieg choroby mogą się różnić między różnymi typami zaćmy. Z tego względu wyróżnia się następujące rodzaje zaćmy nabytej:

• starcza,
• pourazowa,
• metaboliczna (wikłająca),
• toksyczna

Zaćma spowodowana długotrwałym przyjmowaniem leków sterydowych to zaćma toksyczna, ponieważ stanowi następstwo terapii sterydowej, która niekorzystnie oddziałuje na niektóre narządy i powoduje działania niepożądane w organizmie, włączając w to nieodwracalne uszkodzenie soczewki oka. Zarówno stosowanie steroidów bezpośrednio w okolice oczu, jak i ogólnie (doustnie lub wziewnie) może przyczynić się do pojawienia się zmętnień. Do innych leków sprzyjających rozwojowi zaćmy należą m.in.: chlorpromazyna, allopuriol, busulfan oraz amidarol.

Przyjmowanie sterydów a rozwój zaćmy

Zaćma jest powszechnie występującą chorobą narządu wzroku, polegającą na zmętnieniu naturalnej soczewki oka, która zwykle dotyka osoby w starszym wieku. Wykazano jednak, że długotrwałe stosowanie leków sterydowych lub przyjmowanie ich w wysokich dawkach wykazuje pozytywną korelację w powstawaniu i rozwoju zaćmy, w wyniku czego schorzenie to może dotyczyć także osoby młode oraz dzieci. Sugeruje się, że najbardziej narażoną grupą na rozwój tej choroby są pacjenci przyjmujący kombinację sterydów doustnych i wziewnych.

Zaćma posterydowa często jest określana także terminem zaćmy podtorebkowej tylnej, w przypadku gdy rozwija się w pobliżu tylnej części soczewki oka, tworząc mętne obszary, które uniemożliwiają przechodzenie światła do siatkówki. Zaćma podtorebkowa, jak każdy rodzaj zaćmy, istotnie obniża jakość życia chorych, jest uciążliwa i znacznie utrudnia codzienne funkcjonowanie. Charakterystyczną cechą tego rodzaju zaćmy jest upośledzenie widzenia w jasnym oświetleniu oraz przy patrzeniu z bliska, powodując istotne problemy na przykład podczas czytania.

Zaćma posterydowa – objawy

Osoby przyjmujące leki sterydowe powinny być w stałym kontakcie z lekarzem okulistą, aby regularnie wykonywać badania kontrolne w kierunku zaćmy. W przypadku wczesnego rozpoznania tej przypadłości specjalista może udzielić cennych zaleceń. Na początku, gdy widzenie pozostaje tylko nieznacznie utrudnione przez zaćmę, możliwe jest dostosowanie odpowiednich okularów, aby poprawić jakość widzenia.

W przypadku przyjmowania sterydów każde niepokojące objawy w obrębie narządu wzroku należy niezwłocznie skonsultować z lekarzem. Ogólne objawy wskazujące na zaćmę zazwyczaj obejmują:

• niewyraźne widzenie, częściowa utrata ostrości widzenia,
• obraz o wyblakłych kolorach,
• efekt rozmycia wokół świateł,
• zamglony obraz,
• nasilona krótkowzroczność,
• problemy z widzeniem peryferyjnym (bocznym),
• problemy z widzeniem w ciemności i / lub w bardzo jasnych pomieszczeniach.

Objawy zaćmy posterydowej zazwyczaj występują po około roku od rozpoczęcia leczenia, choć w przypadku niektórych pacjentów oraz dzieci czas ten może być znacznie krótszy. Pierwszym i podstawowym sygnałem świadczącym o rozwoju zaćmy posterydowej jest pogorszenie ostrości widzenia oraz uczucie dyskomfortu podczas przebywania w jasnych pomieszczeniach. W odróżnieniu od innych rodzajów katarakty, w przypadku gdy występuje zaćma posterydowa zazwyczaj nie odnotowuje się podwójnego widzenia czy wizualnych zmian w obrębie źrenicy, takich jak zmiana zabarwienia.

Czynniki ryzyka rozwoju zaćmy posterydowej

Jednym z istotnych czynników ryzyka rozwoju zaćmy nabytej jest stosowanie leków, na przykład sterydów w wysokich dawkach i / lub przez długi czas. Do innych ważnych kwestii wpływających na zwiększone prawdopodobieństwo zaćmy, w tym zaćmy posterydowej należą: starszy wiek, podatność genetyczna, wcześniejsze operacje oczu, krótkowzroczność, przyjmowanie leków zwiększających ryzyko zaćmy, długotrwała lub nasilona ekspozycja na promieniowanie UV oraz urazy w obrębie oczu.

Minimalizacja niekorzystnego wpływu sterydów na soczewkę oka

W przypadku terapii sterydami nie da się całkowicie wykluczyć możliwości wystąpienia zaćmy, jednak podjęcie działań profilaktycznych może częściowo zminimalizować ryzyko tej choroby. Kluczowy w tym kontekście jest plan leczenia z zastosowaniem sterydów – im krócej będą one przyjmowane, tym mniejsze prawdopodobieństwo rozwoju zaćmy. Ważną kwestię stanowi także dawka leków dobranych przez lekarza – w przypadku konieczności przyjmowania wysokich dawek niekiedy specjaliści proponują podawanie pulsacyjne, polegające na stosowaniu naprzemiennie dużych i małych dawek leków, aby zapobiec poważnym uszkodzeniom w obrębie oczu. Ważne jest także wykonywanie regularnych badań okulistycznych oraz przestrzeganie diety bogatej w antyoksydanty oraz witaminę A, mające korzystny wpływ na proces widzenia. Działania profilaktyczne obejmują także unikanie długotrwałych ekspozycji oczu na promieniowanie UV oraz pamiętanie o zakładaniu okularów z filtrem ochronnym chroniącym oczy przed promieniowaniem słonecznym.

Zaćma posterydowa – leczenie

Należy wspomnieć, że zaćma posterydowa nie ustępuje po zakończeniu leczenia sterydami. Jeśli jednak nastąpi zmniejszenie przyjmowanej dawki sterydów lub terapia sterydowa zostanie przerwana możliwe, że jej postęp zostanie zahamowany. Niemniej zmiany w obrębie soczewki oka pozostają nieodwracalne – dotychczas nie opracowano techniki umożliwiającej cofnięcie powstałych zmętnień. Bez względu na rodzaj i przyczynę zaćmy jedyną skuteczną metodą leczenia tej choroby jest operacja zaćmy. Podczas zabiegu chirurgicznego wykonuje się małe nacięcie, aby usunąć zmętniałą soczewkę i zastąpić ją nową, sztuczną soczewką wewnątrzgałkową. Tego typu operację cechuje wysoka skuteczność oraz niskie prawdopodobieństwo wystąpienia komplikacji. Jest to zabieg stosunkowo bezpieczny, a także bezbolesny – może powodować jedynie niewielki dyskomfort. W przypadku zaćmy posterydowej, jeśli zmiany w obrębie soczewki okażą się niezbyt zaawansowane i nie będą utrudniać codziennego życia możliwe, że po zatrzymaniu choroby nie będzie konieczne przeprowadzanie operacji.