Zwyrodnienie plamki żółtej – przyczyny i czynniki ryzyka

Główną przyczyną AMD są zaburzenia i nieprawidłowości w procesach metabolicznych komórek siatkówki. Degenerację plamki żółtej wywołują przede wszystkim wolne rodniki i szkodliwe substancje chemiczne, co prowadzi do obumierania komórek i nieodwracalnego pogorszenia ostrości wzroku. Postęp choroby jest stopniowy, a u wielu osób dotkniętych AMD w ciągu 5 lat może dojść do zajęcia drugiego oka. Zwyrodnienie plamki żółtej dotyka głównie osoby starsze i jest jedną z głównych przyczyn utraty wzroku wśród ludzi powyżej 50 lat. W rozwój zwyrodnienia plamki żółtej zaangażowany jest głównie proces starzenia się organizmu, choć etiologia tego schorzenia jest złożona i obejmuje zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe.

Jako główne elementy predysponujące do wystąpienia AMD wymienia się przede wszystkim:

• wiek – zwyrodnienie jest zwykle diagnozowane u osób powyżej 50. roku życia, a jego ryzyko rozwoju wzrasta wraz z wiekiem,
• predyspozycje genetyczne – historia rodzinna związana z wystąpieniem ADM znacząco zwiększa ryzyko wystąpienia schorzenia, jeśli rozwinęło się ono u bliskich krewnych,
• palenie papierosów – szkodliwe substancje chemiczne zawarte w dymie tytoniowym mogą uszkadzać naczynia krwionośne w oku i przyczyniać się do rozwoju procesów zapalnych,
• niewłaściwa dieta – dieta uboga w antyoksydanty, a bogata w nasycone tłuszcze i cholesterol może zwiększać ryzyko schorzenia,
• nadwaga i otyłość – nadwaga i otyłość zwiększają prawdopodobieństwo rozwoju zwyrodnienia plamki żółtej ze względu na predysponowanie do występowania stanów zapalnych w organizmie oraz problemów z krążeniem krwi,
• ekspozycja na światło UV i światło niebieskie – długotrwała ekspozycja na promieniowanie UV i światło niebieskie może uszkadzać struktury w oku, zwiększając ryzyko schorzeń związanych z plamką żółtą,
• choroby układu sercowo-naczyniowego – choroby serca, miażdżyca i inne stany zapalne mogą zwiększać ryzyko AMD ze względu na problemy z prawidłowym dostarczaniem składników odżywczych do oka.

Zwyrodnienie plamki żółtej – objawy

Początkowe objawy zwyrodnienia plamki żółtej mogą się różnić w zależności od postaci choroby – suchej lub wysiękowej. W przypadku suchej postaci AMD objawy są zwykle łagodne, trudne do rozpoznania i zauważalne jedynie przez pacjenta. Pierwszym sygnałem ostrzegawczym jest zwykle pogorszenie jakości widzenia z bliskiej odległości, spadek ostrości lub zniekształcenie obrazu. We wczesnych stadiach choroby u niektórych pacjentów mogą nie wystąpić żadne objawy, dlatego regularne badania wzroku są bardzo istotne.

Do klasycznych objawów choroby oczu AMD należą:

• obniżona ostrość wzroku (niewyraźne widzenie centralne, czyli „na wprost”),
• nieprawidłowości w widzeniu linii prostych,
• mroczek centralny – jasna bądź ciemna plamka na środku pola widzenia,
• zdeformowane kształty przedmiotów,
• obniżone wrażenie kontrastu (bledsze, mniej nasycone kolory, zmniejszona zdolność do rozróżniania kolorów),
• trudności w adaptacji do słabego oświetlenia,
• trudności w czytaniu i pisaniu,

Leczenie zwyrodnienia plamki żółtej

Leczenie zwyrodnienia plamki żółtej zależy od typu i stopnia zaawansowania choroby. Chociaż nie ma terapii, która całkowicie wyeliminowałaby nieprawidłowości i zwyrodnienie, w procesie terapeutycznym stosuje się działania, które mają na celu spowolnienie postępu choroby, poprawę widzenia, pomoc w adaptacji do zmian oraz poprawę jakości życia chorych. Obejmują one przede wszystkim:

• zalecaną dietę i ukierunkowaną suplementację bogatą w antyoksydanty oraz składniki korzystnie oddziałujące na zdrowie oczu; unikanie potraw tłustych i wysoko przetworzonych,
• zmianę stylu życia – oprócz zdrowej diety także regularne ćwiczenia, rezygnacja z palenia papierosów oraz właściwa ochrona oczu przed ekspozycją na promieniowanie UV i światło niebieskie mogą istotnie pomóc w spowolnieniu progresji,
• iniekcje – w przypadku leczenia mokrej postaci AMD wykorzystuje się również leki, które są wstrzykiwane bezpośrednio do oka w celu zahamowania wzrostu nieprawidłowych naczyń krwionośnych; zastosowanie mają przede wszystkim leki anty-VEGF, których rolą jest zahamowanie wzrostu powstawania i wzrostu nieprawidłowych naczyń krwionośnych; farmaceutyki te mogą poprawić widzenie lub spowolnić utratę wzroku.
• laseroterapię – w przypadku łagodnej AMD można zastosować także laseroterapię; nie jest ona jednak przeznaczona dla pacjentów w zaawansowanym stadium choroby (postać mokra).

W zarządzaniu chorobą niezwykle ważne jest regularne monitorowanie swojego stanu zdrowia oczu u okulisty oraz zgłaszanie wszelkich niepokojących objawów czy zmian.  Regularne wizyty kontrolne i ścisła współpraca z lekarzem są kluczowe dla efektywnego postępowania zachowawczego.

Zwyrodnienie plamki żółtej – profilaktyka

Choć nie da się całkowicie zapobiec rozwojowi AMD (zwłaszcza u osób z predyspozycjami genetycznymi), istnieją sposoby, które mogą zmniejszyć prawdopodobieństwo jego wystąpienia lub je znacznie opóźnić. Postępowanie profilaktyczne ukierunkowane na zwyrodnienie plamki żółtej polega głównie na wprowadzeniu modyfikacji do swojego stylu życia, które mogą zmniejszyć ryzyko lub spowolnić postęp choroby.

Do głównych czynników profilaktycznych zalicza się:

• niepalenie papierosów oraz unikanie ekspozycji na dym tytoniowy,
• stosowanie zdrowej diety bogatej w składniki wspierające zdrowie oczu, w tym antyoksydanty i kwasy omega,
• całościowe dbanie o swój stan zdrowia, uwzględniające zdrowe nawyki (w tym nienadużywanie alkoholu) i regularne podejmowanie aktywności fizycznej; zbilansowana dieta i ćwiczenia nie tylko wpływają na zdrowie całego organizmu, ale także pozwalają na kontrolowanie swojej masy ciała, zapobiegając nadwadze i otyłości oraz ich niekorzystnym skutkom,
• stosowanie środków ochronnych zapobiegających uszkodzeniom spowodowanym nadmierną ekspozycją na promieniowanie UV – należy nosić okulary przeciwsłoneczne z filtrem ochronnym przeciw promieniowaniu UVA i UVB; warto również unikać długotrwałego patrzenia w ekran monitora i telefonu oraz robić sobie regularne przerwy w przypadku konieczności siedzenia przy komputerze przez długi czas,
• odbywanie regularnych wizyt kontrolnych u okulisty (zwłaszcza u osób po 50. roku życia), które pozwala na wczesne wykrycie zwyrodnienia plamki żółtej oraz innych chorób oczu, a im szybsze będzie wdrożenie postępowania terapeutycznego, tym większe szanse na spowolnienie postępu choroby,
• monitorowanie chorób współistniejących – w profilaktyce AMD bardzo ważne jest zarządzanie chorobami współistniejącymi, które stanowią czynnik ryzyka rozwoju zwyrodnienia plamki żółtej (cukrzyca, nadciśnienie, choroby naczyń krwionośnych).