Błyski w oku – co oznaczają i kiedy trzeba się niepokoić?

Błyski w oku, zwane także fotopsjami, to nagłe pojawiające się błyski światła, iskry, linie lub inne świetlne zjawiska widziane bez obecności zewnętrznego źródła światła. Zazwyczaj pacjenci opisują je jako krótkotrwałe, migotliwe światła w polu widzenia, które mogą przypominać błyskające „flash’e” lub rozbłyski. Są one często dostrzegane na skraju pola widzenia, mogą występować sporadycznie lub być bardziej uciążliwe.

Dlaczego pojawiają się błyski w oku? Jakie są ich przyczyny?

Błyski w oku, zwane także fotopsjami, to zjawisko pojawiania się krótkotrwałych, migotliwych błysków, iskier lub linii świetlnych w polu widzenia, które nie wynikają z zewnętrznego źródła światła. Najczęściej powstają one w wyniku mechanicznego pociągania siatkówki przez przylegające do niej ciało szkliste – żelową substancję wypełniającą wnętrze gałki ocznej. Z wiekiem ciało szkliste ulega naturalnemu starzeniu i upłynnieniu, co powoduje powstawanie obszarów zagęszczenia i rozrzedzenia oraz jego stopniowe odklejanie się od siatkówki. Takie pociąganie siatkówki przez obkurczające się ciało szkliste wywołuje impulsy świetlne, które odbierane są przez pacjenta jako błyski.

Najczęstszą przyczyną fotopsji jest więc tylne odklejenie ciała szklistego, a do grupy ryzyka należą osoby z krótkowzrocznością, cukrzycą, zaćmą, a także pacjenci po urazach oczu lub operacjach. Odwarstwienie ciała szklistego niesie ze sobą ryzyko pociągnięcia i rozdarcia siatkówki, co może prowadzić do jej odwarstwienia – groźnej komplikacji zagrażającej utratą wzroku.

Oprócz mechanicznego podrażnienia siatkówki błyski mogą być objawem poważnych uszkodzeń siatkówki, takich jak jej odwarstwienie czy przedarcia, które wymagają pilnej interwencji okulistycznej. Błyski mogą też towarzyszyć chorobom plamki żółtej, w tym chorobie Besta, a także innym dystrofiom siatkówki.

W niektórych przypadkach błyski mają podłoże neurologiczne, jak np. w migrenie z aurą wzrokową. Pacjenci mogą wtedy obserwować zwłaszcza kolorowe błyski, zygzaki i iluzje świetlne, które poprzedzają lub pojawiają się bez bólu głowy. Aura wzrokowa często towarzyszy innym objawom neurologicznym, takim jak zaburzenia mowy, drętwienie, zawroty głowy czy światłowstręt.

Fotopsje mogą także wynikać z niedokrwienia siatkówki, które występuje m.in. przy spadkach ciśnienia tętniczego, utracie krwi, hiperwentylacji, wstrząsie anafilaktycznym czy ortostatycznym zaburzeniu ciśnienia. Skurcze tętnicy środkowej siatkówki prowadzą do zmniejszonego przepływu krwi i chwilowej utraty widzenia z towarzyszącymi błyskami, zwłaszcza podczas intensywnego wysiłku fizycznego lub gwałtownych ruchów głową.

Z kolei zapalenia siatkówki lub nerwu wzrokowego w przebiegu chorób zapalnych lub zakaźnych również mogą wywoływać błyski, często z towarzyszącym zaczerwienieniem, bólem i pogorszeniem ostrości widzenia.

Błyski mogą się pojawić po operacji zaćmy, co jest efektem fizjologicznego odwarstwienia siatkówki od ciała szklistego po zabiegu, a także adaptacji oka do nowej soczewki wewnątrzgałkowej. Zjawisko to bywa tymczasowe i często ustępuje samoistnie w okresie rekonwalescencji.

Wszystkie te przyczyny wskazują, że błyski w oku stanowią ważny objaw kliniczny, który powinien skłonić pacjenta do pilnej konsultacji okulistycznej, zwłaszcza jeśli pojawiają się nagle, nasilają się lub towarzyszą im inne objawy, takie jak mroczki, zasłona w polu widzenia czy pogorszenie ostrości wzroku.

Kiedy błyski w oku wymagają pilnej konsultacji okulistycznej?

Wystąpienie błysków, szczególnie jeśli towarzyszy im nagłe pojawienie się mroczków, ciemnych plam lub zasłony, bólu oka, spadku ostrości wzroku, powinno skłonić do natychmiastowej wizyty u okulisty. Są to objawy mogące świadczyć o odwarstwieniu siatkówki lub innych poważnych schorzeniach zagrażających trwałej utracie wzroku. Również u osób po urazach oka pojawienie się błysków wymaga szybkiej diagnostyki.

Jak diagnozuje się przyczynę błysków w oku?

Rozpoznanie rozpoczyna się od dokładnego wywiadu i badania przedmiotowego. Lekarz ocenia rodzaj, czas trwania i częstotliwość błysków oraz towarzyszące objawy. Niezbędne jest wykonanie badania dna oka za pomocą oftalmoskopii oraz biomikroskopii w lampie szczelinowej. W niektórych sytuacjach wskazane jest badanie ultrasonograficzne (USG) gałki ocznej w celu oceny ciała szklistego i siatkówki, a także badania obrazowe głowy, szczególnie jeśli diagnoza jest niejasna lub podejrzewa się schorzenia neurologiczne.

Jak leczyć błyski w oku i czy zawsze są objawem choroby?

Leczenie zależy od ustalonej przyczyny. W przypadku fizjologicznego odłączenia ciała szklistego bez powikłań często nie wymaga się terapii, jednak konieczny jest regularny nadzór okulistyczny. Jeśli błyskom towarzyszy odwarstwienie lub przedarcie siatkówki, konieczna jest pilna interwencja chirurgiczna, aby zapobiec utracie wzroku.

W przypadku migreny stosuje się leczenie farmakologiczne oraz modyfikację stylu życia. Choroby zapalne wymagają terapii przeciwzapalnej i immunosupresyjnej. Profilaktyka obejmuje unikanie urazów i regularne badania oczu, szczególnie u osób z predyspozycjami do chorób siatkówki.

Czy można zapobiegać pojawianiu się błysków w oku?

Całkowite wyeliminowanie ryzyka pojawiania się błysków nie zawsze jest możliwe, zwłaszcza gdy są one skutkiem naturalnych zmian starzeniowych lub chorób genetycznych. Jednak systematyczne badania okulistyczne, szybkie reagowanie na nagłe pojawienie się objawów, ochrona oczu przed urazami oraz kontrola chorób przewlekłych, takich jak cukrzyca czy nadciśnienie, znacząco zmniejszają ryzyko poważnych powikłań.