Zaćma wtórna – objawy, czym jest? Jak ją leczyć?

Zaćma jest chorobą wzroku, która może mieć charakter wrodzony lub być następstwem zmian degeneracyjnych, związanych z wiekiem. Zmętnienie soczewki oka jest obecnie z sukcesem leczone metodą fakoemulsyfikacji. Niekiedy jednak choroba nawraca. Jest to tak zwana zaćma wtórna i może mieć różne przyczyny. Najczęściej jednak jest efektem nieprzestrzegania przez pacjenta zaleceń w okresie rekonwalescencji po usunięciu katarakty.

Zaćma wtórna – przyczyny

Jedną z przyczyn zaćmy wtórnej (łac. cataracta secundaria) jest współistnienie choroby narządu wzroku:

• stan zapalny przedniego odcinka błony naczyniowej (zwłaszcza o charakterze przewlekłym, co doprowadza do zmętnienie pod przednią i tylną torebką soczewki oka);
• ostry atak jaskry (doprowadza do zmętnienia w torebce i pod torebką przednią);
• dystrofia siatkówki o charakterze dziedzicznym, (np. zwyrodnienie barwnikowe);
• krótkowzroczność powyżej 8 dioptrii (doprowadza do zmętnień podtorebkowych).

Zaćma wtórna stanowi też jedno z powikłań po fakoemulsyfikacji. Zmętnienie torebki tylnej po operacji zaćmy może być jednym ze skutków ubocznych zabiegu. Zdarza się to jednak u zaledwie 1–2 proc. pacjentów. Ma to najczęściej związek z uszkodzeniem tylnej torebki soczewki oka (to na tym fragmencie gałki ocznej osadzona zostaje sztuczna soczewka wewnątrzgałkowa).

Biorąc jednak pod uwagę, jak precyzyjne są zabiegi wykonywane przy zastosowaniu ultradźwięków, znacznie częściej zaćma wtórna jest konsekwencją nieprzestrzegania przez pacjenta zaleceń po zabiegu. W wyniku tego może dojść do rozwoju stanów zapalnych i powstania drobnych urazów. Zdarza się to u około 20–30 proc. pacjentów po operacji katarakty. Wówczas charakterystyczne objawy pojawiają się w ciągu zaledwie kilku tygodni od zabiegu.

Zdarza się jednak, że nawrót choroby następuje dopiero po kilku latach. Wówczas najczęściej ma to związek z innymi chorobami leczonego pacjenta. Wymienić tu należy: cukrzycę, niedoczynność przytarczyc, a nawet atopowe zapalenie skóry (AZS).

Zaćma wtórna – objawy

Zaćma wtórna daje objawy podobne, jak to ma miejsce przy pierwotnej katarakcie. Mogą wówczas wystąpić:

• pogorszenie widzenia (zarówno do dali, jak i bliży),
• zamglone widzenie,
• trudność w rozróżnianiu kolorów;
• utrudnione postrzeganie konturów i kontrastów,
• podwójne widzenie.

Po zaobserwowaniu charakterystycznych dla zaćmy wtórnej objawów należy skontaktować się z lekarzem. Dzięki temu możliwe jest podjęcie leczenia zapobiegającego całkowitej utracie wzroku. Pozwala to dodatkowo wykluczyć znacznie poważniejsze zaburzenia jak obrzęk plamki żółtej, który również powoduje pogorszenie widzenia i zaburzenie postrzegania konturów.

Zaćma wtórna – leczenie

Leczenie zaćmy wtórnej, która powstaje po usunięciu katarakty metodą fakoemulsyfikacji, jest możliwe dzięki zabiegowi kapsulotomii tylnej.

Nie ma potrzeby usuwania podczas operacji wszczepionej podczas fakoemulsyfikacji sztucznej soczewki wewnątrzgałkowej. Zmętnienie powstaje bowiem nie w niej, lecz w tylnej torebce. Aby przywrócić pacjentowi utraconą ostrość widzenia, konieczne jest więc wykonanie otworu w tej części gałki ocznej.

Obecnie nie stosuje się już inwazyjnych metod chirurgicznych, jak to miało miejsce w latach 80. XX w., lecz wykorzystuje laser Nd-YAG (neodymowo-yagowy).

Kapsulotomia zaćmy wtórnej wykonywana jest po zastosowaniu znieczulenia miejscowego gałki ocznej i zaaplikowaniu kropli, powodujących rozszerzenie źrenic. Następnie urządzenie emituje wiązkę laserową, która wykonuje otwór w tylnej torebce soczewki. Zabieg wykonywany jest w warunkach ambulatoryjnych i jest bardzo bezpieczny.

Odzyskanie utraconej ostrości widzenia po usunięciu zaćmy wtórnej nie jest natychmiastowe. Zaburzenie akomodacji oka i nadwrażliwość na światło mogą utrzymywać się tak długo, jak działać będą krople znieczulające i rozszerzające źrenice.

Czy zaćma wtórna może powrócić?

Warto również dodać, że zaćma wtórna może się powtórzyć. Zdarza się to jednak bardzo rzadko. Jeśli jednak mimo wszystko u pacjenta wystąpi nawrót dolegliwości, wówczas usunięcie zaćmy wtórnej odbywa się poprzez ponowne wykonanie zabiegu metodą kapsulotomii tylnej.

Jak już wspomnieliśmy, po skutecznym leczeniu zaćmy wtórnej metodą kapsulotomii tylnej, ryzyko nawrotu jest minimalne. Wynika to z faktu, że laser YAG skutecznie usuwa zmętniałą część tylnej torebki soczewki, co eliminuje możliwość ponownego pojawienia się tego samego problemu. Jednakże, w bardzo rzadkich przypadkach, może dojść do nawrotu zmętnienia w wyniku nadmiernego wzrostu komórek nabłonka.

Zapobieganie nawrotom

Chociaż ryzyko nawrotu zaćmy wtórnej po kapsulotomii tylnej jest niewielkie, istnieją pewne środki ostrożności, które mogą pomóc w minimalizacji tego ryzyka:

• regularne wizyty kontrolne u okulisty, aby monitorować stan zdrowia oczu
• stosowanie się do zaleceń lekarza dotyczących pielęgnacji oczu po zabiegu
• unikanie czynników ryzyka, takich jak urazy oka, które mogą wpływać na zdrowie tylnej torebki soczewki.

Źródła

1. D. Szumny, P. Krzyżanowska-Berkowska, Co farmaceuta powinien wiedzieć o zaćmie, „Farmacja Polska” 2010, nr 66 (1), s. 48–54.
2. E. Kostuś, M. Misiuk-Hojło, M. Turska, Lasery neodymowe w chirurgii okulistycznej – przegląd, „Acta Bio-Optica et Informatica Medica” 2004, vol. 10, s. 137–144.