Baza wiedzy

Objawy zaćmy. Jak rozpoznać zaćmę. Początkowe objawy katarakty

Zaćma, czy też katarakta, to jedna z groźniejszych chorób oczu. Brak jej leczenia może doprowadzić do całkowitej ślepoty. Niestety nadal wiele osób leczenie rozpoczyna, kiedy choroba jest już w zaawansowanym stadium. Wynika to z tego, że objawy zaćmy są bardzo podstępne i potrafią ukrywać się latami, powoli obniżając jakość wzroku. Z pełną mocą występują dopiero w rozwiniętym stadium katarakty. Jakie są symptomy zaćmy, jak je rozpoznać i jakie działania podjąć, kiedy się nasilają?

Spis treści

Zaćma, czyli katarakta, to choroba oczu występująca najczęściej po 60. roku życia. Jej powstanie jest związane z postępującym zaburzeniem metabolizmu białek w obrębie soczewki, co powoduje jej zmętnienie i utrudnienie przepływu światła do siatkówki. Dostanie się do niej światła jest elementem niezbędnym do prawidłowego i ostrego widzenia. Jednak problemy ze wzrokiem to nieodłączny i charakterystyczny element starości. Nie wszystkie oczywiście znajdują swoją przyczynę w zaćmie. Kiedy zacząć się niepokoić?

Początkowe objawy zaćmy

Niestety, ale często starsi ludzie mają problem z dokładnym określeniem początkowej fazy choroby. Zaćma nie jest schorzeniem, które powoduje dolegliwości bólowe, swędzenie czy łzawienie oka. Nie da się jej także zdiagnozować za pomocą badań laboratoryjnych, a jedynie wywiadu lekarskiego i kontroli dna oka oraz stopnia przejrzystości soczewki. Jedynym objawem jest pogorszenie ostrości wzroku, ponieważ na początku nie pojawia się nawet zmiana koloru (zbielenie, zżółcenie lub zbrązowienie) soczewki oka. Pacjenci mylą rozwój zaćmy ze zwyczajną potrzebą zwiększenia mocy okularów korekcyjnych. Gdy taka potrzeba staje się częstsza i nie przynosi rezultatów w postaci polepszenia widzenia, to mogą być przesłanki do rozpoczęcia diagnostyki w kierunku zaćmy.

Dodatkowo niepokojącym objawem może być nadgorliwe przecieranie szkieł okularów w związku z uczuciem ich zabrudzenia, zaburzenia przejrzystości. Takie odczucia niestety spowodowane są rozpoczęciem mętnienia soczewki oka. Wraz z postępem choroby mogą pojawić się problemy z widzeniem w dużym nasłonecznieniu czy oślepianie przez jaskrawe światło (np. reflektory), a także blaknięcie jaskrawych kolorów. W późniejszym etapie zmętnienie jest na tyle silne, że pacjenci widzą już tylko zarys przedmiotów i nie mogą samodzielnie się poruszać. Najbardziej krytycznym momentem jest całkowita utrata wzroku.

Podstępne objawy zaćmy

Pierwsze objawy katarakty są bardzo słabe, przez co praktycznie niedostrzegalne. Słabnąca ostrość widzenia, konieczność noszenia okularów czy pogorszenie ostrości wzroku często jest ignorowane i zrzucane na karb starzenia się organizmu. Tymczasem te symptomy to wczesne objawy zmętnienia soczewki. Łatwo je przegapić, ponieważ nie towarzyszy im ból, przekrwienie oka czy inne dolegliwości znacząco utrudniające życie i obniżające jego komfort. Nie oznacza to jednak, że problemy ze wzrokiem u osób starszych można zignorować. W przypadku ich wystąpienia należy jak najszybciej zgłosić się do specjalisty, który oceni przyczynę dolegliwości.

Jak rozpoznać objawy zaćmy?

Pogorszenie widzenia zaniepokoić powinno przede wszystkim osoby po 50 roku życia. Znajdują się one w grupie ryzyka zachorowania na kataraktę. W tym wieku oko jest zmęczone i zużyte, co powoduje jego naturalne osłabienie i większe problemy ze wzrokiem. Choć nie każde pogorszenie widzenia oznacza od razu zaćmę, to niestety w wielu przypadkach jest nią spowodowane. Aby jak najwcześniej wykryć chorobę, osoby po 50 roku życia powinny regularnie przechodzić badania okulistyczne.

Zmętnienie soczewki jest chorobą, którą statystycznie najczęściej wykrywa się przypadkowo, podczas rutynowego badania wzroku. Należy podkreślić, że zaćma jest chorobą stosunkowo trudną do zdiagnozowania, szczególnie we wczesnym stadium. Okuliści nawet przy konkretnych objawach mają problem z postawieniem szybkiej diagnozy i zazwyczaj, zanim się ona pojawi, pacjentowi kilkakrotnie zmieniane są okulary korekcyjne. Diagnostyka obejmuje badanie przedniego odcinka gałki ocznej w lampie szczelinowej oraz ewentualne badanie dna oka.

Katarakta – podstawowe objawy

Jako podstawowe objawy zaćmy wymienia się:

Stopniowe pogarszanie się ostrości widzenia
Narastająca krótkowzroczność
Narastająca różnowzroczność
Szybsze niż zwykle męczenie się oczu
Przymglone widzenie
Zniekształcone lub podwójne widzenie przedmiotów
Problemy z oceną odległości i poruszaniem się
Przeszkadzające jasne światło
Zaburzenia widzenia kolorów
Trudności z dobraniem odpowiednich okularów.

objawy zaćmy

Rodzaje zaćmy i ich objawy

Medycyna wyróżnia kilka rodzajów zaćmy. Typy choroby przekładają się na jej objawy. Oprócz podstawowych symptomów mogą więc występować te szczególne przypisane do konkretnego typu katarakty. Jakie one są?

Zaćma jądrowa – ta postać choroby postępuje bardzo powoli i wywołuje centralne zmętnienie soczewki; objawia się to większymi problemami z widzeniem w dal niż z bliska, szczególnie przy jasnym oświetleniu i dużym nasłonecznieniu, a także nieprawidłowym rozróżnianiem kolorów;
Zaćma korowa – pacjenci najczęściej skarżą się na oślepianie przez światła samochodów w nocy, podwójne widzenie, pogorszenie się wzroku po zmroku i w ciemnych pomieszczeniach, rozmazane kontury przedmiotów, znaczne obniżenie ostrości widzenia; ten typ katarakty może też nie dawać żadnych charakterystycznych objawów, jeśli dochodzi do zmętnienia w pobliżu obwodu soczewki;
Zaćma podtorebkowa tylna – objawia się gorszym widzeniem przy jasnym oświetleniu oraz pogorszeniem wzroku przy patrzeniu z bliska np. czytaniu; bardzo często występuje też dwojenie się w oczach.

Zaćma a zmiany w percepcji kolorów

Zaćma, będąca jednym z najczęstszych schorzeń oczu prowadzących do pogorszenia wzroku, ma znaczący wpływ nie tylko na ostrość widzenia, ale również na percepcję kolorów. Zmiany w sposobie, w jaki osoby cierpiące na zaćmę postrzegają kolory, mogą znacząco wpłynąć na ich codzienne życie, estetykę doświadczanego świata oraz zdolność do wykonywania zadań wymagających rozróżniania barw.

Zaćma rozwija się, gdy soczewka oka, która jest normalnie przezroczysta, staje się stopniowo mętna. Ta utrata przejrzystości soczewki jest główną przyczyną zmian w percepcji kolorów. Mętnienie soczewki może powodować, że światło przechodzące przez oko jest mniej intensywne i bardziej rozproszone, co bezpośrednio wpływa na to, jak oko postrzega kolory.

Objawy zaćmy związane z percepcją kolorów

Osoby cierpiące na zaćmę często zauważają, że kolory wydają się być mniej intensywne, bardziej wyblakłe lub „brudne”. Może to być szczególnie zauważalne w przypadku barw jasnych i żywych, które stają się mniej nasycone. Niektóre kolory mogą wydawać się zlewające się ze sobą, co utrudnia ich rozróżnienie. W zaawansowanych przypadkach zaćmy, percepcja kolorów może być na tyle zmieniona, że osoby dotknięte tym schorzeniem mają trudności z odróżnieniem niektórych odcieni, szczególnie w zakresie niebieskiego i fioletu.

Zmiany w percepcji kolorów mogą mieć znaczący wpływ na codzienne życie, wpływając na takie czynności jak gotowanie (rozróżnianie dojrzałości owoców), wybór ubrań, a nawet bezpieczeństwo (rozpoznawanie sygnałów świetlnych). Osoby cierpiące na zaćmę mogą również doświadczać problemów z oceną głębi i kontrastu, co dodatkowo komplikuje codzienne zadania.

Zaćma a wrażliwość na światło

Zwiększona wrażliwość na światło, znana również jako fotofobia, jest jednym z charakterystycznych objawów zaćmy, który może znacząco wpłynąć na komfort życia osób cierpiących na to schorzenie. Osoby z zaćmą mogą zauważyć, że ich oczy są bardziej wrażliwe na jasne światło lub doświadczać dyskomfortu w sytuacjach z oślepiającymi odblaskami, co jest szczególnie uciążliwe w nocy.

Zaćma rozwija się, gdy soczewka oka, która jest naturalnie przezroczysta, staje się stopniowo mętna. Mętnienie soczewki prowadzi do rozproszenia światła przechodzącego przez oko, zamiast skupienia go precyzyjnie na siatkówce. To rozproszenie światła jest główną przyczyną zwiększonej wrażliwości na światło oraz odczuwania oślepiających odblasków, ponieważ światło nie jest przekazywane w sposób kontrolowany.

Objawy zaćmy związane z wrażliwością na światło

Osoby z zaćmą mogą doświadczać kilku problemów związanych z wrażliwością na światło, w tym:

dyskomfort -jasne światło słoneczne lub sztuczne oświetlenie może powodować uczucie dyskomfortu lub konieczność mrużenia oczu
problemy z jazdą nocą – oślepiające światła samochodów nadjeżdżających z przeciwka mogą utrudniać jazdę nocą, zwiększając ryzyko wypadków
efekt halo i odblaski – osoby cierpiące na zaćmę często zgłaszają widzenie jasnej obręczy wokół źródeł światła lub odblasków, które mogą utrudniać skupienie wzroku.

Chociaż zaćma i związana z nią wrażliwość na światło mogą być uciążliwe, istnieją sposoby zarządzania tymi objawami:

okulary z filtrem UV – noszenie okularów przeciwsłonecznych z filtrem UV może pomóc zmniejszyć dyskomfort spowodowany jasnym światłem
okulary z polaryzacją – okulary z polaryzacją mogą zredukować odblaski, szczególnie przydatne podczas jazdy samochodem
oświetlenie dostosowane do potrzeb – dostosowanie oświetlenia w domu do indywidualnych potrzeb, unikanie bezpośredniego światła i korzystanie z oświetlenia pośredniego może pomóc zmniejszyć dyskomfort
leczenie zaćmy – ostatecznym rozwiązaniem problemu wrażliwości na światło spowodowanej zaćmą jest operacyjne usunięcie mętnej soczewki i zastąpienie jej sztuczną soczewką. Zabieg ten może znacząco poprawić jakość widzenia, w tym redukcję wrażliwości na światło.

Zaćma a podwójne widzenie

Podwójne widzenie, znane również jako diplopia, jest objawem, który może wystąpić w wyniku wielu schorzeń oczu, w tym zaćmy. Chociaż zaćma jest powszechnie kojarzona z pogorszeniem ostrości wzroku i trudnościami w odbiorze kolorów, mniej znane jest to, że może ona również prowadzić do podwójnego widzenia w jednym oku. To zjawisko, choć mniej powszechne, może znacząco wpłynąć na codzienne funkcjonowanie i jakość życia pacjenta.

Zaćma rozwija się, gdy soczewka oka, która jest naturalnie przezroczysta, staje się stopniowo mętna. Ta mętność może prowadzić do rozproszenia światła przechodzącego przez soczewkę, zamiast skupiać je precyzyjnie na siatkówce. W niektórych przypadkach, szczególnie gdy zaćma rozwija się nierównomiernie w różnych częściach soczewki, może to spowodować, że obrazy są odbierane przez oko jako rozdzielone lub podwójne. W przeciwieństwie do podwójnego widzenia spowodowanego problemami z mięśniami oka, które wpływają na oba oczy, podwójne widzenie związane z zaćmą zazwyczaj dotyczy tylko jednego oka.

Objawy, diagnoza i leczenie

Osoby doświadczające podwójnego widzenia w jednym oku z powodu zaćmy mogą zauważyć, że ich widzenie jest rozmazane lub że widzą dwa obrazy obok siebie lub jeden na drugim. Może to być szczególnie widoczne podczas czytania, oglądania telewizji lub skupiania wzroku na obiektach znajdujących się w określonej odległości. Diagnoza tego objawu zazwyczaj wymaga kompleksowego badania okulistycznego, podczas którego lekarz oceni stan soczewki oraz przeprowadzi testy mające na celu zidentyfikowanie podwójnego widzenia.

Leczenie podwójnego widzenia spowodowanego zaćmą zazwyczaj obejmuje chirurgiczne usunięcie mętnej soczewki i zastąpienie jej sztuczną soczewką (implantem). Jest to standardowa procedura leczenia zaćmy, która nie tylko może wyeliminować podwójne widzenie, ale również znacząco poprawić ogólną ostrość wzroku i jakość życia pacjenta. W niektórych przypadkach, przed operacją, pacjenci mogą korzystać z okularów korygujących lub specjalnych soczewek kontaktowych, które mogą tymczasowo pomóc w radzeniu sobie z objawami podwójnego widzenia.

Kiedy warto zbadać wzrok pod kątem zaćmy?

Jeśli obserwuje się u siebie lub swojego bliskiego któryś z powyższych objawów, koniecznie trzeba udać się na wizytę do okulisty. Diagnostyka zaćmy jest niezwykle ważna. Lekarzowi należy opisać dokładnie występujące objawy i poprosić o badanie pod kątem zaćmy. Czas w przypadku diagnozy katarakty jest bardzo ważny. Im wcześniej się ją wykryje, tym szybciej można rozpocząć leczenie, które będzie skuteczniejsze i obarczone mniejszym ryzykiem powikłań i komplikacji.

Jeśli katarakta została rozpoznana szybko, to mówi się o jej postaci początkowej, zaawansowane stadium to katarakta dojrzała, która objawia się zmętnieniem całej soczewki. Dalsze etapy rozwoju schorzenia to zaćma przejrzała, w której dochodzi do zniszczenia soczewki w stopniu całkowitym. Jest to wynikiem rozpływu jej masy i obkurczania.

Zaćma to choroba, która może doprowadzić do całkowitej utraty wzroku. Nie można i nie powinno się jej lekceważyć. Niestety mimo licznych akcji edukacyjnych nadal wielu Polaków bagatelizuje pierwsze objawy zaćmy i przypisuje je pogarszaniu się wzroku na starość. Sprawia to, że choroba diagnozowana jest już w zaawansowanym stadium, kiedy jej leczenie nie należy do najłatwiejszych. Profilaktyka zaleca więc, aby regularnie wykonywać badania wzroku i nie ignorować niepokojących sygnałów. Nawet jeśli okaże się, że nie są one objawami zaćmy, to warto rozpocząć ich leczenie. W przypadku wzroku obowiązuje bowiem zasada – im gorszy wzrok, tym szybciej postępujące osłabienie. Pamiętajmy również, że jedyną skuteczną metodą leczenia tej choroby jest operacja zaćmy.