Baza wiedzy

Zaćma wtórna – objawy, czym jest? Jak ją leczyć?

Zaćma jest chorobą wzroku, która może mieć charakter wrodzony lub być następstwem zmian degeneracyjnych, związanych z wiekiem. Zmętnienie soczewki oka jest obecnie z sukcesem leczone metodą fakoemulsyfikacji. Niekiedy jednak choroba nawraca. Jest to tak zwana zaćma wtórna i może mieć różne przyczyny. Najczęściej jednak jest efektem nieprzestrzegania przez pacjenta zaleceń w okresie rekonwalescencji po usunięciu katarakty.

Co to jest zaćma wtórna?

Zaćma wtórna, znana również jako zmętnienie tylnej torebki soczewki, jest powikłaniem, które może wystąpić po operacji usunięcia zaćmy. Podczas standardowego zabiegu fakoemulsyfikacji, usuwana jest naturalna, zmętniała soczewka, a na jej miejsce wszczepiana jest sztuczna soczewka wewnątrzgałkowa. W trakcie tego procesu część torebki soczewki pozostaje w oku, by stabilizować wszczepioną soczewkę. Zaćma wtórna występuje, gdy na tej pozostałej części torebki rozwija się zmętnienie, które blokuje przejście światła do siatkówki, co prowadzi do pogorszenia ostrości widzenia.

Chociaż sama zaćma nie wraca po operacji, zmętnienie tylnej torebki może powodować objawy przypominające te, które występują przy pierwotnej zaćmie, takie jak zamglone widzenie, trudności w rozróżnianiu kolorów, a także problemy z widzeniem nocnym. Zaćma wtórna jest najczęściej wynikiem proliferacji komórek nabłonkowych soczewki, które mogą rozwijać się na powierzchni torebki. Często rozwija się to kilka miesięcy lub lat po zabiegu usunięcia pierwotnej zaćmy, choć w niektórych przypadkach może wystąpić znacznie później.

Jakie są przyczyny zaćmy wtórnej?

Jedną z przyczyn zaćmy wtórnej (łac. cataracta secundaria) jest współistnienie choroby narządu wzroku:

  • stan zapalny przedniego odcinka błony naczyniowej (zwłaszcza o charakterze przewlekłym, co doprowadza do zmętnienie pod przednią i tylną torebką soczewki oka);
  • ostry atak jaskry (doprowadza do zmętnienia w torebce i pod torebką przednią);
  • dystrofia siatkówki o charakterze dziedzicznym, (np. zwyrodnienie barwnikowe);
  • krótkowzroczność powyżej 8 dioptrii (doprowadza do zmętnień podtorebkowych).

Zaćma wtórna stanowi też jedno z powikłań po fakoemulsyfikacji. Zmętnienie torebki tylnej po operacji zaćmy może być jednym ze skutków ubocznych zabiegu. Zdarza się to jednak u zaledwie 1–2 proc. pacjentów. Ma to najczęściej związek z uszkodzeniem tylnej torebki soczewki oka (to na tym fragmencie gałki ocznej osadzona zostaje sztuczna soczewka wewnątrzgałkowa).

Biorąc jednak pod uwagę, jak precyzyjne są zabiegi wykonywane przy zastosowaniu ultradźwięków, znacznie częściej zaćma wtórna jest konsekwencją nieprzestrzegania przez pacjenta zaleceń po zabiegu. W wyniku tego może dojść do rozwoju stanów zapalnych i powstania drobnych urazów. Zdarza się to u około 20–30% pacjentów po operacji katarakty. Wówczas charakterystyczne objawy pojawiają się w ciągu zaledwie kilku tygodni od zabiegu.

Zdarza się jednak, że nawrót choroby następuje dopiero po kilku latach. Wówczas najczęściej ma to związek z innymi chorobami leczonego pacjenta. Wymienić tu należy: cukrzycę, niedoczynność przytarczyc, a nawet atopowe zapalenie skóry (AZS).

Zaćma wtórna – objawy

Zaćma wtórna daje objawy podobne do tych występujących przy pierwotnej zaćmie. Zmiany te mogą stopniowo prowadzić do pogorszenia ostrości widzenia, a pacjenci zaczynają dostrzegać problemy, które przypominają objawy zaćmy, choć występują po operacji jej usunięcia.

Objawy zaćmy wtórnej mogą obejmować:

  • pogorszenie widzenia (zarówno do dali, jak i bliży) – pacjent może zauważyć trudności w rozróżnianiu szczegółów w codziennych czynnościach, takich jak czytanie czy oglądanie telewizji
  • zamglone widzenie – jednym z typowych objawów zaćmy wtórnej jest uczucie, jakby pacjent patrzył przez mgłę lub zamgloną szybę. To zmniejszenie przejrzystości widzenia, które powoduje rozmycie obrazu, może nasilać się szczególnie w słabym oświetleniu lub w nocy
  • trudność w rozróżnianiu kolorów – zmętnienie torebki soczewki może prowadzić do zaburzeń w postrzeganiu kolorów. Pacjenci często zauważają, że kolory stają się mniej intensywne lub trudne do odróżnienia. Czerwienie, zielenie czy niebieskie odcienie mogą stać się bardziej zbliżone do siebie, co utrudnia codzienne czynności, takie jak rozróżnianie znaków drogowych czy oznaczeń w książkach
  • utrudnione postrzeganie konturów i kontrastów – zmniejszona ostrość widzenia prowadzi do problemów z rozpoznawaniem kontrastów. Wzrok pacjenta staje się mniej precyzyjny, szczególnie w warunkach o niskim kontraście, takich jak przy zachodzie słońca, w zamglonych warunkach pogodowych, a także w nocy. Pacjent może mieć trudności w dostrzeganiu szczegółów w cieniach czy słabiej oświetlonych częściach pomieszczenia
  • podwójne widzenie – w niektórych przypadkach, zwłaszcza w bardziej zaawansowanych stadiach zaćmy wtórnej, pacjenci mogą doświadczać podwójnego widzenia, czyli diplopii. To objaw, który może wystąpić, gdy zmętnienie torebki powoduje rozszczepienie obrazu, co daje wrażenie widzenia dwóch obiektów zamiast jednego.

Po zaobserwowaniu charakterystycznych dla zaćmy wtórnej objawów należy skontaktować się z lekarzem. Dzięki temu możliwe jest podjęcie leczenia zapobiegającego całkowitej utracie wzroku. Pozwala to dodatkowo wykluczyć znacznie poważniejsze zaburzenia jak obrzęk plamki żółtej, który również powoduje pogorszenie widzenia i zaburzenie postrzegania konturów.

zaćma wtórna

 

Zaćma wtórna – leczenie

Leczenie zaćmy wtórnej, która powstaje po usunięciu katarakty metodą fakoemulsyfikacji, jest możliwe dzięki zabiegowi kapsulotomii tylnej.

Nie ma potrzeby usuwania podczas operacji wszczepionej podczas fakoemulsyfikacji sztucznej soczewki wewnątrzgałkowej. Zmętnienie powstaje bowiem nie w niej, lecz w tylnej torebce. Aby przywrócić pacjentowi utraconą ostrość widzenia, konieczne jest więc wykonanie otworu w tej części gałki ocznej.

Obecnie nie stosuje się już inwazyjnych metod chirurgicznych, jak to miało miejsce w latach 80. XX w., lecz wykorzystuje laser Nd-YAG (neodymowo-yagowy).

Kapsulotomia zaćmy wtórnej wykonywana jest po zastosowaniu znieczulenia miejscowego gałki ocznej i zaaplikowaniu kropli, powodujących rozszerzenie źrenic. Następnie urządzenie emituje wiązkę laserową, która wykonuje otwór w tylnej torebce soczewki. Zabieg wykonywany jest w warunkach ambulatoryjnych i jest bardzo bezpieczny.

Odzyskanie utraconej ostrości widzenia po usunięciu zaćmy wtórnej nie jest natychmiastowe. Zaburzenie akomodacji oka i nadwrażliwość na światło mogą utrzymywać się tak długo, jak działać będą krople znieczulające i rozszerzające źrenice.

Czy zaćma wtórna może powrócić?

Warto również dodać, że zaćma wtórna może się powtórzyć. Zdarza się to jednak bardzo rzadko. Jeśli jednak mimo wszystko u pacjenta wystąpi nawrót dolegliwości, wówczas usunięcie zaćmy wtórnej odbywa się poprzez ponowne wykonanie zabiegu metodą kapsulotomii tylnej.

Jak już wspomnieliśmy, po skutecznym leczeniu zaćmy wtórnej metodą kapsulotomii tylnej, ryzyko nawrotu jest minimalne. Wynika to z faktu, że laser YAG skutecznie usuwa zmętniałą część tylnej torebki soczewki, co eliminuje możliwość ponownego pojawienia się tego samego problemu. Jednakże, w bardzo rzadkich przypadkach, może dojść do nawrotu zmętnienia w wyniku nadmiernego wzrostu komórek nabłonka.

Zapobieganie nawrotom

Chociaż ryzyko nawrotu zaćmy wtórnej po kapsulotomii tylnej jest niewielkie, istnieją pewne środki ostrożności, które mogą pomóc w minimalizacji tego ryzyka:

  • regularne wizyty kontrolne u okulisty, aby monitorować stan zdrowia oczu
  • stosowanie się do zaleceń lekarza dotyczących pielęgnacji oczu po zabiegu
  • unikanie czynników ryzyka, takich jak urazy oka, które mogą wpływać na zdrowie tylnej torebki soczewki.

Czy zaćma wtórna jest częstsza u pacjentów z innymi chorobami oczu?

Tak, zaćma wtórna może występować częściej u pacjentów z innymi chorobami oczu, takimi jak jaskra czy zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem (AMD). Istnieje kilka powodów, dla których pacjenci z tymi schorzeniami mogą być bardziej narażeni na rozwój zaćmy wtórnej. Jaskra, szczególnie w postaci neowaskularnej (gdzie dochodzi do tworzenia nowych, nieprawidłowych naczyń krwionośnych), może zwiększać ryzyko zaćmy wtórnej. Choroba ta wpływa na ciśnienie wewnątrzgałkowe oraz na procesy związane z ukrwieniem oka, co może sprzyjać rozwojowi zmętnienia tylnej torebki soczewki po operacji usunięcia zaćmy. Podobnie jest w przypadku AMD. Choroba prowadzi do degeneracji struktur siatkówki, co może wpływać na procesy gojenia po operacji zaćmy, a także sprzyjać powstawaniu nieprawidłowych naczyń w tylnej części oka, co może powodować zmętnienie tylnej torebki soczewki.

Przewlekłe stany zapalne w obrębie gałki ocznej, takie jak zapalenie błony naczyniowej oka (np. zapalenie tęczówki), mogą również prowadzić do większego ryzyka wystąpienia zaćmy wtórnej. Stan zapalny może uszkodzić tkanki oka i przyczynić się do zmętnienia torebki soczewki po operacji zaćmy.

Warto zaznaczyć, że oprócz chorób oczu, inne czynniki, takie jak cukrzyca, mogą również zwiększać ryzyko rozwoju zaćmy wtórnej. Dlatego ważne jest, aby pacjenci z tymi schorzeniami byli regularnie monitorowani przez okulistów, aby w porę wykryć objawy zaćmy wtórnej i rozpocząć odpowiednie leczenie.

Źródła

  1. D. Szumny, P. Krzyżanowska-Berkowska, Co farmaceuta powinien wiedzieć o zaćmie, „Farmacja Polska” 2010, nr 66 (1), s. 48–54.
  2. E. Kostuś, M. Misiuk-Hojło, M. Turska, Lasery neodymowe w chirurgii okulistycznej – przegląd, „Acta Bio-Optica et Informatica Medica” 2004, vol. 10, s. 137–144.

Zadzwoń i zapisz się na operację zaćmy już teraz